adobar

Retour 

1. v. tr. dir.

a. 'armer chevalier, adouber'

PAlvF 8,41: E·l seizes Grimoartz Gausmars, / qu'es cavayers e·s fai ioglars; / e perga Dieu qui·l o cossen / ni·l dona vestirs vertz ni vars, / que tals er adobatz semprars / qu'enioglarit s'en seran cen.

RaimbVaqL 11,7: que bon senhor ai molt en vos trobat, / que m'avetz gent noyrit et adobat / e fait gran be e de bas aut pojat, / e de nien fait cavalier prezat

GirRoussH 8703: Aquel jor adobet chevalers cent, / Que cascuns ac destrers e garniment.

GirRoussHo 5958: Anc hom no fo per autre tan gen noiritz, / Puis adobet vos el qu'era sos fisz.

JaufreB 664: Mais enans seres adobas / E ceres novel cavaliers.

JaufreB 4973: De la cort sun del rei Artus / Qe m'a de noel adobat

FlamG 908: Quan fon al rei defors tornatz / le coms Tibautz fon adobatz, / et ab lui plus de ·ɪɪɪɪ· cent

FlamG 1641: Quant fon cavalliers, non avia / mas ·xᴠɪɪ· ans et ·ɪ· dia. / Le ducs sos oncles l'adobet

GuilhBarraG 4077: … e va l'adobar / le pros coms, e va l'estrenar / d'un castel hont eran ·ᴍ· focs

b. a. a cavalier 'armer chevalier'

JaufreB 1045: Rent me l'escut, l'ausberc, e·l bran, / E·l caval qe sai t'aportet! / – No farai, qe·l bon rei m'o det / Qan m'adobet a cavalier.

c. 'équiper, habiller [qn]'

LVVertRn 2:26b: Com d'aquel que lo Sans Esperit adoba et arma de virtutz

FlamG 294: Sinc evesque e ·x· abbat / foron vestit et adobat / que·ls atendon dins lo mostier

d. 'préparer, travailler, mettre en bon état, donner une belle apparence à [qc]'

PLunSansTDid 5,314: Tot son arnes / reguarda si parelhat es / ni si re y falh, / e fay l'adobar tot a talh

SFoiHA 428: Addobar fez la marmre dura / O la sancta colggess segura

DaurelL 609: La fors el pla sia·l fuoc adobatz, / Ieu passar n'ai, veia o tos barnatz; / Se ja ·i· pels es sobre mi cremat, / Qu'eu sia asa, ja merse no·m agatz!

DaurelL 1071: E·l pros Daurel torna s'en a Monclar, / Tostz e vias vai las naus adobar; / Pro i a mes a beure et a mangar

AuzCassS 1871: Can vostr' ausels sera mudatz, / … / bec et onglas l'adobaretz

AuzCassS 3700: Aquel mels adoba la via / a la pena que deu venir; / creiser la fai tost et issir.

LVVertRn 2:27a: Curiosamens adobar lur cap

FlamG 383: Entretant fai ben adobar / la vila et encortinar / de bancals e de bels tapitz

FlamG 3533: … / nostra mainada lai si mut, / pare las cambras et adobe / los sotols e·ls soliers escobe

FlamG 6898: lurs crins adoban et aplanon, / et an lurs caras ben lavadas / que non paresca sion ploradas

MystRouergJT 1632: … / Lo liech me anetz adobar / Quar ieu me voly anar pausar

GlossIt2M 117: Adoba: acconcia, orna, restaura

ForsBéarnOG JM294c: Item si jo crompe une terre totes las obres que·y fasse obrar o de plantar [var. que y fasse ad adobar o a plantar] me pagara lo prim torner qui la·m domane

1397/98CConsAlbiV2 2:239,950: Paguiey… a Johan Nadal, a R. Castel et ad Huc de Laval que adobavo am los pes la dicha terra en la dicha arqua [c.‑à‑d. del pont de Tarn]

1439Pans 2:178,24: Item que tot masellier, crestian ho jusieu, ho altra persona que ausira carnages… non deian ausire ho masellar entro que sien senhatz per los deputatz, e despueys que seran senhatz ho adobatz, non deian vendre…

1475 AixStouff 399,25: … tout uarlet… que seruira al mazel per uendre ho adobar los carnages…

1475 AixStouff 400,11: … totas personas que seian porcatiers et pellaran e adobaran porcs per gens de uilla…

1504Pans 2:250,25: Aven donat a dona Syffreda Peyrenque per honor de dieu per so que l'a cusida et adobat lo corps, ɪ gros.

e. 'assurer le bon fonctionnement de'

PrJeanG 434.47: … per so car aquella peyra premiera es tant cauda e aquesta es tant freya que aquesta an l'autra adoban lo forn que lo pan non si pot cremar

f. 'installer, mettre en place'

1397Pans 2:109,12: Premieramen que el fara lo relloge bon e ferp e durable… e lo vendra pauzar e adobar al dich luoc de la Ila o on volra, e lo rendra ben sonant e vertadie…

1411 B.‑AlpesDocMidiM 207,53: … per quere una grosa corda nesesaria a levar la canpana, ay paya… pausa aver paya… a Peyre Jordan groses dos, deniers ·v·, que ane adobar las canpanas de Sant Pons he i fe una telola

1411 B.‑AlpesDocMidiM 214,196: Item, ay paya a Jaume Manfré que adobe lo batal, e per los claveus, groses huec.

g. 'préparer, apprêter [des aliments]'

JaufreB 7677: E manda leva sa mainada, / C'adobon de manjar corenz, / Aissi que res nun sia menz

JaufreB 7996: … so·us afi, / Que non es gaire loig d'aici. / Atrasag sa quier a manjar, / E per so, fait o adobar

SÉnimB 357: Per ho il dis als companhos / qu'albergesson per las maysos / et adobesson de mangar, / que aqui volia albergar.

SFrancA 12.10,1: Una femena… avens abdoas las mas contraitas e secas… tant perfeyta salut optenc que… ab sas propias mas adobec a maniar.

ÉvNic3T 105d,6: E Jhesu Crist va·lh comandar que·ls [c.‑à‑d. l'anhel e los peys] adobes e cant seria adobat, que o portes al palays de Davit, quant aqui volia senar ab sos apostols.

CoutGontArchGir 7:59,19: … pusca aucizer et far aucizer son bestiar per mingar fresc… ses que·l senhor res no y deu aber, en qualque loc sia la bestiar adobat o pesciguat, als banxs o a lhors hostals e alhors

CoutGontArchGir 7:105,1: … ni menuda bayssela en que hom adobia a mingar

CConsAlbiV 13: It. a Bonaygua que lor adobava la vianda ·ᴠɪ· s.

CConsAlbiV 245: It. a Bonaygua que adobec de manjar ·xᴠ· s.

1520Pans 2:257,40: pour lart et adoubar la viande: fl. 1.

h. 'tanner, corroyer, fouler, apprêter [des peaux, des textiles]'

PrJeanG 270: … alcuns vermes, losquals apellan hom salamandres… losquals han aytal pel con aquels vermes de la ceda, losquals pels allas donnas de nostre palays noblament fazem adobar

PrJeanG 270.1: De lasquals [c.‑à‑d. pels] avem a nostras vestimentas e de nostras molhers per gran honor, lasquals pels ho draps non s'adoban si non al fuoc.

1268ManConsLimS 203,26: Ayso es entendut de pels am pel; e si las fazian adobar las davantditas pels a Limos e que las vendesso, dara tota la leuda.

1300ChartCahorsD 13,11: Que totz cordoas e motoninas, que·s solia adobar am seu pur o mescladamen am say, s'adobe per tostemps mai, a Caortz e en la onor, am sai, ses tota autra mescla d'ongemen negu

LeudToulW 149: Aysso son las causas de que hom deu paguar la leuda… Item la pel del ca, o del cervi, o del cabirol adobat o [a] adobar, no res.

LCBlasiH 34v,15: It. moguem de l'erba per adobar nostras boquinas ɪɪɪ muts

LCBlasiH 44r,1: Dilus a xᴠɪ dies d'ochoire, bailem a·N G. de Cues per adobar en cordoan pels cabrunas, boqinas e menoninas

1339 La RéoleArchGir 2:299,6: et no es l'entendement del senhor ny dels juratz que en aquestes ordenanses et establimentz dessus deitz sia encompres lo coyrame qui sera adobat per bener bis… ny a far gueynas…

déb. 14e s.CartMirP 225,28: Item… papier, coto, pel de boc, pel de buo, pelha, draps que ano per adobar… no donan re.

fin 14e s.StatMunMarsP 254,36: e adoncs los dicz prodomes senhon los cuers del senhal ordenat, e que nengun que adobi non aussi moure ny trayre negun cuer dels truels fin que sian regardas

1396 MarmandeArchGir 5:216,25: … que losdeyts curs fossen tint e hunihs e adobatz en saguin

1423LÉtPrGH 25,30b: … que los sendegues et conselh de cascun luac on si adoban cuars puescan elegir regardadors… que nengun non ause vendre nengun cuar ni talhar, sinon que premiarament sian vist per los regardadors

1445StatMunMarsP 262,7: … que tota persona… sabent l'art de la curataria, puescan e valhan usar d'aquel art e cuers adobar tant en rusca cant en herba

i. 'vanner [des grains]'

CDragP 6r,17: Item mais ·ija· bestias a garbegar l'ordi, agron andoas ·x· s. Item agem ·i· ome az adobar l'ordi… Item ·ija· bestias que porteron l'ordi a mazon…

CDragP 12v,1: Item, ·i· home a ventar e adobar lo bat [pour blat], ac ·vj· s.

j. 'dresser pour la chasse [un oiseau]'

AuzCassS 357: mas si vols bon falcon lanier, / ab gros cap, ab gros bec lo quier / et alas longas, coa breu, / pe aiglenti; mas ges trop leu / aquist no son az adobar

AuzCassS 440: L'autre son un pauc majoret, / e, coma falc lanier, blanquet. / Sist valon mais, e plus viatz / los a om del tot adobatz. / Tot autressi faun a loirar / coma falco, et adobar.

AuzCassS 722: e qui vol aver bon auzel / gart si be que ja no l'apel / … / entro que l'auze ben gequir / tot sol, tant l'ai' aprivadat, / car molt l'aura tost adobat / pueis er privatz e faitz maniers

AuzCassS 926: Consi adoba hom auzel can no vol penre so que deuria / Entro aisi ai racomtat / d'ausels, com sion adobat, / pueis que son gran e ben noirit / e de totz lurs bons aips complit.

k. 'châtrer'

LCBonisF 2:15,10: … e fo per causas per far enguens per far adobar ·ɪ· caval

l. 'donner des soins à, soigner'

RecPrincCorrRecMéd 179,12: Per la maire de la femena ad adobar prenes la nerta e de vin… E garra per ver ab Dieu.

LCBlasiH 17r,5: Deu maistre Guiraut de Belluoc, barbier… lb. x… dimercres a xxɪx de mai, mi det a maizon quan m'ac adobat: ᴠ sols.

1476Pans3 5a: lo barbier que adobava los blessas

1497 ArlesLRaisPrB 73,6v: It. per d'uous per l'adobar l'espassi de xᴠ jors g. 1.

1497 ArlesLRaisPrB 74,6v: Item per d'uos per lo adobar et per metre en sas viandas g. 1.

m. a. que 'avoir soin que'

GirBornS 75,92: … ieu teing per grevatz / Cels que mais podon sai, / Si non adoban lai, / Qan camiara·ill rictatz / Qu'aiant cal que solatz / … / Denant lo maior rei

n. 'arranger, organiser, combiner'

SFoiHA 505: Dunc pres lo veilz a considrar / Consi·lz pogges del rein jetar, / Mais czo fo mal ad adobar.

FlamG 425: Quant ac son afar adobat, / le reis venc ab son gran barnat

v. 1165 RouergueChartPrB 107,9: Autor Peiro Jorda e P. Frotart que aquest acordi adobero

v. 1190 RouergueChartPrB 248,9: Autor Oalrig l'archediague et Echer Deusde que prested los diners e D. Beralz et Ug Bonafos c'o adobed.

1191 RouergueChartPrB 260,23: Autor Guillem de Malvas et Esteve Ricart per cui arbire fo acordat et adobat entre B. Curel e la maio…

1192 RouergueChartPrB2 510,11: … ens Daurde Mala Mosca que aizo adobet

1195 RouergueChartPrB 283,8: Aizo fo adobat alz Mainils.

1196 RouergueChartPrB2 523,6: Carta que fez far Peironella Garrigua e Guillelma sa sor de peinnora que mesero a lla maio de Comba Crosa… per ·ᴠɪɪ· sol. rodenes, e sse rodenes abation, aici con om adobaria las altras peinnoras a Rrodes.

1197 AgenChartPrB 306,22: … e si·l cossels ni aquist proome conoisiu sober lor sagrament que ren poguesso adobar al proteihn de la vila… que o feeso

1197 RouergueChartPrB2 526,6: S. W. Pelaquas mos sogre que aizo adobet

o. (mal) a. 'malmener'

GestaKarS 2067: Mot son pros aquestz baros crestias e mal nos an adobatz huey.

GestaKarS 2814–15: Pueys comtec li Marceli la mort de son frayre l'Almassor ni en cal guisa Karles los avia mal adobatz ni mortz los Aragoneses.

BlandCornH 796: Digas vos, noble gentil hom, / Cal es aquel che vos a nafrat / Ni chi tant mal vos a adobat?

BlandCornH 802: Podes vesser comme m'a adobat.

LegAurT 97,19: La mia cara dona, no volhas far de mi plus vostre esquern, quar tal m'aves adobat que degun temps may non auray poder de mi

NotRégV 14r,21: E sanct Peire [quant] veira aquo que la m[…]men l'adobo, que clap[e] Malcus de quotel.

p. 'réparer, remettre en (bon) état'

SFrancA 2.8,1: … va·s girar a reparar una autra gleysa de Sant Peire… La qual yssament complidament adobada, va·s ne venir al loc que es ditz Porciucula

SFrancMirA 3.2,1: … era un capela que avia nom Thomas, que anava un dia per adobar un moli que era de la gleysa

LegAurT 128,5: E coma vic sanch Marc hun home que cosia las sabatas, an aquel el baylet lo sieu calsar per adobar. Et en ayssi coma lo·lh adobava

LegAurT 340,2: la emagena de Dieu dis li: Frances, prec te que fassas adobar ma gleya, quar, coma tu vezes, tota se layssa tombar

1253StatMunMarsP 63,22: … que quant l'un [c.‑à‑d. pes] sera gastatz, que l'autre meta en son luec ab que peze, et que l'autre fassa de mantenet adobar [ms. adoubar]

1258/59CConsMontfL A76: Las cledas a adobar la Porta de Belregart 18 d.

1259/60CConsMontfL B16: E plus 3 s. que costet li Porta de la Poterla d'adobar.

1262/63CConsMontfL E22: E plus 5 s. dau cairels adobar.

1265/66CConsMontfL H15: Item 20 s. c'ac P. Garners a l'at dels pas dal mosteir adobar.

1270/71CConsMontfL L11: Item lo pons de l'Espital d'adobar costet 24 s.

1305 DoatArchGir 2:164,35: So es assaber que ops a far, edificar, reedificar, adobar et esmendar maysons, officinas…

DocMillau2A sans contexte

CoutGontArchGir 7:63,9: E si en la bila, en fossats, o en lissas, o en portas abia obs adobs, deben ne traytar los cosselhs, e deben aquo far adobar a la mession de la bila. Empero lo senhor de[u] far adobar los portals a ssa mession.

1318 PamplonaCierbide 207: … para reffar et adobar la dita casa

CDragP 1r,8: Item avem paguat al sartre per adobar la rauba dels enfans

CDragP 4r,6: Item ·ɪɪ· omes a segir l'araire e az adobar las ribas

LCBlasiH 16v,1: Tornet lo len de viatgi premier, so es de Mafredoni, a ·xᴠɪɪ· dies de febrier, e fezem lo adobar, e costet ma part del adob…

LCBlasiH 32v,4: Costet la taula de que fon adobada la porta de la botigua de dona Bietris Elies… sols ·ɪɪɪ·.

1337 DoatArchGir 4:96,8: Item, plus, deben far los fossats devers lo port et adobar lo mur.

1348Pans 2:33,4: … et per far adobar son celier, xᴠɪɪɪ lb.…

1348Pans 2:33,2: Per la despensa de si e de totas sas gens et per paguar ez adoubar sas raubas e de sos enfans…

1350Pans 2:58,22: … e far adobar son celier e sos ostals, e refar la capela que ten l'evesque de Clarmont…

1353Pans 2:44,1: Item a ᴠɪɪɪ de dezembre, per far adobar totas las taulissas… e per adobar de fusta esclapa e cabrions els ponchies de la taulissa desus lo portegue, lacal fondet la terassa cant ela cazet, que era tota poirida

LCBonisF 1:20,20: Guiraut de Biolet, de Monclar; en P. Albar, bastier de Montalba, devo per resta… E nos an P. Albar per adobar los bast, que pot montar aiso o enviro.

1356Pans 2:50,28: … per far adobar la taula davant la botigua de l'ostal…

1357Pans 2:53,37: … per despensa de son ostal ez adoubar raubas de si e de son filha…

1358Pans 2:55,29: … per adobar tot de nou los vaissels del celier de l'ostal…

1365Pans 2:72,22: … per adobar los rastels dos cavals de mosehor lo cardenal…

RegBLuntzTS sans contexte

1374/75CConsAlbiV2 1:201,36: Paguiey… a Me P. Fabre, fabre, per far cavilhas et adobar la cadena del pont levador de Verdussa

1375Pans 2:84,21: … per la resta que lur era deguda de l'obra que els feran en adobant lo pont de la fusta…

1393/94CConsAlbiV2 2:166,242: Paguiey… a P. Simo per ·ɪ· jornal que estec per adobar lo pont levadis de Verdussa

CConsHermDT 74: Item lo jorn que Perrotis Dalmat et d'autre companho adobero lo pont en que hom pasa l'aygua del moli de Moss. d'Ermenc, lor donem per lor despes ·ᴠ· s.

1406SeignAuvC 306,40v: Item plus ay paye a Terarso le coutureyr… pour adobar sa raube noire…

1414DocMillau2A 566: … vezen la gran nesesytat que nos aviam de molys, et aquel de la Roca era afollat e moss. Creato non lo volia adobar ni reparar

1415 B.‑AlpesDocMidiM 366,27: … a pagat lo dich trezaurier a Me Johan Is. et a St. Is. e Anthoni Boon, que adoberon lo pas del rieu de la ffont…

1432 H.‑AlpesDocMidiM 425,26: Item, plus, a Jame Carlon per adobar uns gandelet…

1433Pans 2:153,26: … si hi avia [a] adobar valat degun, ho levar bueis de ribas, ho fara, ho fara far a ssos despens

1444 B.‑AlpesDocMidiM 267,22: … que li senhor sindegue requeran los sobredichs, et tos los autres que aurian hostals que hi poyria aver perilh, que ho vualhan adobar; et, si non ho volon far, que lor fassan comandar per lo senhor que ho degan adobar

1449 B.‑AlpesDocMidiM 274,4: … cant tonbet lo montayre de lay Bleuna… en apres ha plagut a vous autres senghors que ieu volguessa adobar lo dich montayre…

1454 BordeauxArchGir 1:57,25: Tot prumeirament que edz adoberan et repareran lo deit molin, et y faran lo caper et los autras adops et reparations que mesteys et necessary y seran

1461 B.‑AlpesDocMidiM 385,29: … que ay pagat a Giraut lo serahlier per fayre una glau al portal e adobar la seralha…

1466 B.‑AlpesDocMidiM 394,15: … pausi aver paguat a Frances Paniot per adobar lo relogi, e tant per la despensa que a fach en esta villa adobant lo dich relogi…

1473CConsRisclePC 96,92: Item, a ·xxᴠɪɪɪ· deudit mes, fen adobar lo pont de l'Ador a tres homes, car las ayguas l'aben afolat

1474 B.‑AlpesDocMidiM 307,27: Item, del fait del barbier per la botica, si se deu adobar vo non… del fac de la botica del barbier si se deu reparar la botica

1478 RouergueAffre 331b: Adobar la fustada del cloquia

ProclAssasV 25: Item que cascuna persona aia a adobar los passages de las ayguas que son costa lurs possessieus, soubs la pena de cinq solx.

1497 ArlesLRaisPrB 71,4r: It. ay pagat a mestre Guilhaumes lo peyrie per adobar la paret del sellie…

1517/18 B.‑AlpesDocMidiM 354,30: … per far umplir et aplanar lo cros que era istat fach al Borguet, per adobar la font…

1520 B.‑AlpesDocMidiM 325,8: Item, a mestre Bertran lo serralhier per adobar lo durilhon del molin…

1548Pans 2:268,17: A mestre Claude Milan, fustier, per uno tino de bugado que nos ha adobado, s. 3.

1549/50CCollMontpezLG 295,4: … loud. Delmas anec revesitar lo treilh de Montpezat et trobec que falha adobar doas cubas couladoyras, et aguec Pichot lo fustié que y calguec tres sercles et adobar la semal granda…

BéarnLespyR 1:15b: Adobar la glisie de Sent‑Johan de Pardies

q. 'réparer, compenser [un dommage, un tort]'

GirBornS 50,43: E puois adob' uns sers / La coreilla d'un an / A cels que ben i van.

SordB 43,828: mas qui l'a facha [c.‑à‑d. foldat] pes qu'adob la, / qu'aissi reven om sa follor / quar, qui fai mal ni desonor / ad autrui e gen lo·i amenda, / perdonatz es de la fazenda

ReglSBenB 447,2: … que lo forfahz sia entegramen adobaz

BrevAmR3 10113: Encaras almorn' entieira / fai hom en manta manieira, / quo en mals passes adobar / e femnas paupras maridar / e traire de mala via

av. 1199 MontferrandCoutAuvP 21,113: E si lo comps ni·l comptessa ni lor bailes ni hom dels lor faziont re part usatge ves los homes o ves lo cuminal de la vila, lo comps o deu faire adobar al regart de sa cort am lo coseil dels cossols.

CoutAlaisH 239,8: ne li altre vinent en Alest sion encobolat o eissen, si non en lur propria colpa, si non le seinners o·l pobol dei cui son seria appellatz o requitz qu'o adobes e far non o volia

CoutGourdPC 11: Conduma es de Gordo que tot hom et tota femma que pana ·xx· sols o·l pretz… dona ·x· sols als senhors per pena et adoba la malafacha, se pot

CoutGourdPC 20: Conduma es de Gordo que tot hom que fura message… deu dar ·x· sols als senhors per pena et adobar l'anta et la malafacha al message et al senhor ab qui estara.

1251 BagnèresTGascL 26,5: … e que deuem far adobar la tale e·l dampnadge ad aqued qui pres l'auera per conogude dels iudges

1252 OllierguesCoutAuvP 39,71: E si lhi dona o lo senher d'Oliergues o lor bayles ni hom deus lor fasion re part l'usatge ves los homes o ves lo cuminal de la vila, lo senher o deu fayre adobar al reguart de sa cort am lo cosseylh deus cossols.

1289 MonségurArchGir 5:29,16: E si id troben beu ni vaca en malafeita, solament que la malafeita paresca, que cada beu o vaca donga ·ᴠɪ· deners de gatge, adobada la malafeita.

ForsBéarnOG FG64: Et si aqueg qui la malefeyte aura feyte no ac pode pagar, que sie lo coos a la mersser deu senhor et lo vic que adobi la malefeyte atant cum sera estade presade

ForsBéarnOG FG75: et si no s'en ere tornat de dret, que adobi lo tort et la ley au ssenhor

1297 DoatArchGir 7:20,21: e dourio esser contra aquel que tort fag tant entro que adobat o aia, e li autre parserier no·lh so tengut de segrament… tro que adobat o aia

StatCaudB 19: e·l bayle e·l cosselh que fasso adobar totas las malafachas que seran fachas en la dicha honor de Cauda‑Costa per razo de guardatge

StatCaudB 70: E la malafacha adobada, e·l ters al bayle e·l ters al cosselh…

CoutLapCoutQuercyPC 35: … que buo ho vaca que feses tala que done quatre deniers de cahoursens per dex et que emmende la tala… et toutas las talas son entendudas per adobar

CoutLabCoutQuercyPC 33: … que buo o vaca que feses tala, que done quatre deniers tornes per dexs, e que emende la tala… et totas las talas so entendudas per adobar a conoguda dels cossols del dich loc

r. a. alc. ren a alc. 'dédommager qn de qc'

v. 1160 RouergueChartPrB 94,16: Toz aquesta mala facha Rigalz juret sobressainz ad adobar al prior

1197 AgenChartPrB 306,8: E si om d'esta vila volia far tort l'us a l'autre e no l'en volia far dreit per las costumas de la vila… devo l'adobar lo tort que aquel l'auria o son poder redre

1252 SouleTGascL 50,20: Item, es clamant de terra que son pair i tenco… e ha li torude Guillelmes de la Buela… Saben ac lo cauver e los borzes e l'autre prodomi de Bordales, e prega lo bescoms al son seinor lo roy ke los davantditz l'adobie o l'o face adobar.

s. 'régler [un litige]'

JaufreB 4142: Mot malamens l'a menassat, / Mais fo aisi pus adobat: / El e tuit li cen cavalers / Devon jurar…

SaviD 1166: Ges non es lo crim espasatz / can malvatz plaitz es adobatz.

v. 1183 RouergueChartPrB 208,39: S. W. de Maliras, prior d'al Castelnou, et Austorcs d'Albiinac qu'aquest plach adobero.

1190 RouergueChartPrB2 499,3: … aviam dezacordi ab la maiso de la Cavalaria… e fo adobat e plaejat que B. Eschafres que era maistre de la Chavalaria nos donet ·ᴄ· sol. de melgoires de caritat, e nos sobre dig donam o e laudem o a Deu…

CoutAlaisH 249,7: Oltr' aizo vedan destreitamenz que elz ditmenges no sia hom destretz de plaideiar, si·l platz per aventura non era leuz, que plamenz e leugieira e ses sagramen se poges adobar

1247CartSelveOM 35,4: … que lo contrast que era entr' en P. de Casanas e la maio de la Selva… fo pausatz em poder et e voluntat d'en R. Bernat de Taiac… Et el a o adobat en aital guia qu'…

t. 'amender, corriger [qn]'

GuirRiqL 7,276: Per que soi apessatz / part me de sels que am, / tant que lur fas reclam / de motz ditz pla e clar, / e no puesc adobar / tals n'i a, don m'es greu.

u. 'réconcilier, faire arriver à un accord'

v. 1195 RouergueChartPrB 298,59: P. Ovirlans dis per sagrament qu'el vi et auzi que na Florenza, la sor P. la Roca, se rancurava d'en P. la Roca, del mas della Britolia, de forsa que li fazia, e pois auzic dire a·n Guiraudi que adobatz los n'avia e que remas lo mas a·n P. la Roca.

2. v. tr. indir.

a. a. a alc. 'dédommager qn'

CoutAlaisH 248,11: … non don guisatge ad alcun home que intre defra Alest que alcun delz estatganz d'Alest aia mort o pres o nafrat… si no venia per adobar ad aquel a cui fes lo mal

1252 SouleTGascL 50,20: Item, es clamant de terra que son pair i tenco… e ha li torude Guillelmes de la Buela… Saben ac lo cauver e los borzes e l'autre prodomi de Bordales, e prega lo bescoms al son seinor lo roy ke lo davantditz l'adobie o l'o face adobar.

b. a. de alc. ren 'faire réparation de [un dommage]'

CoutLapCoutQuercyPC 39: … que tout home deldich loc et de la honour de la Penche puesco guidar autre eldich loc et en la honour que venga per son deude pagar ho adobar de son deude

CoutLabCoutQuercyPC 37: … que tot home del dich loc e de la honor puesca guidar autre en lo dich loc et en la honor que vengua per son deude pagar o adobar de son deude

3. v. intr.

a. 'faire des travaux de réparation'

1374/75CConsAlbiV2 1:201,33: Paguiey… a·n Gm Pratz et a Johan Aurnuola que aviau adobat a la porta de la Trebalha et al pont de Verdussa…

b. 'apporter des corrections'

ForsBéarnOG FG79: Item, fo establit que, si en aquestes causes susdites no ere scriut tot so que obs y sere, que per cosselh de la cort y pusque hom adobar et crexer et mermar.

4. v. pr.

a. 's'équiper, s'armer'

GuilhPeitP 2,17: E si·l tenez a cartat lo bon conrei, / adoba·s d'aquel que troba viron sei: / si non pot aver caval, ela compra palafrei.

GirRoussHo 3312: «Ieu m'en vai, so dit Peires, totz adoban, / E me datz comiat a dieu coman.»

DaurelL 1610: «Bels filhs,» dit el, «armatz vos belamen.» / Et el s'adoba adzaut et covinen.

DaurelL 1717: Dels adops del rei s'es ben aparelhatz / E pren l'escutz que es estreh bolcatz / … / Dels garnimens del rei s'es adobatz.

b. 's'habiller, se parer'

GuilhSDidS 13,32: Combatre no·l pot hom qe·il gensser e·il mieills faita / Es que sia el mon e que genseitz afaita / Tot cant taing a bon pretz… / [var. Combatre no·s deu hom que·l gensser e·l mieills faita / Del mon e qe genses s'aboda e s'afaita / Tot cant fa segon pretz…]

CortAmB 1240: E quant venra al departir, / sitot lor es mal a sufrir, / cant abhora s'adobes li [à corr. tant abhoras adobe ssi] / e parta de lui tant mati, / qe za non sapcha mals ni bos / mais coma ssi anc re non fos.

BlandCornH 2237: Apres tantost s'en voch anar / Devers Blandin sensa tardar. / E fes adobar las donzellas, / E als cavals metre la sella.

c. s'a. (de + n., de + inf.) 'se préparer (à), se disposer (à)'

DaurelL 603: Ela es dona e ditz sas volontatz; / S'om m'o dises, be·m fora adobatz / De l'escondieire cant mi fora armat.

SÉnimB 1198: L'evesques ac lo cor alegre, / et adoba se de·l ben segre, / mas ges tan corre non podia / com aquel enemics fazia.

SÉnimB 1253: car aquelas [c.‑à‑d. montanhas] resteron sus, / cant fo lo dracs mortz e confus, / que s'adoba[va]nt del descendre / per lo draco aucir e fendre

BarlH 37,18: E per aco non ti vuelhas trebalhar en van, mays adoba ti con amablamens servam ensemps lo senhor de tota creatura.

d. 's'installer'

CroisAlbMa 112,8: Rabastencs ni Galhacs non o pogron sufrir / Que els [c.‑à‑d. les croisés] no s'adobessan trastotz a lor plaizir

e. 'se tanner [la peau]'

MongeMontR 16,67: En lait de saumas an temprat / favas ab que s'an adobat / lo viel cortves

f. s'a. de 'faire réparation de [un tort]'

1197 AgenChartPrB 306,17–18: E si negus d'aquestz qu'en aquesta carta so escriut encontra so anavo… si adobar no s'en volia… e·l seihner agues sobre lui ·ᴄᴄᴄᴄ· sol. o som poder

g. 'arriver à un accord'

1236 PamplonaCierbide 207: las dos vilas se son adobatz amoralmente et a volontat